برنامه غیرمتمرکز (DApps) چیست؟ کاربرد و مزایای dapps

برنامه‌های غیرمتمرکز یا DApps به‌عنوان راهکارهایی نوآورانه برای ارائه خدمات بهتر به کاربران وارد صحنه شده‌اند. این برنامه‌ها بر بستر فناوری بلاکچین ساخته می‌شوند و با حذف واسطه‌ها و تمرکززدایی، تجربه‌ای امن، شفاف و تحت کنترل کاربر را فراهم می‌کنند. تصور کنید بدون نیاز به سازمان‌های مرکزی یا نهادهای واسطه، بتوانید تراکنش‌های مالی انجام دهید، بازی کنید یا حتی در انتخابات شرکت کنید! این همان وعده‌ای است که برنامه غیرمتمرکز به کاربران می‌دهد.

برنامه‌ غیرمتمرکز (DApps) چیست؟

برنامه‌های غیرمتمرکز یا DApps نوعی نرم‌افزار هستند که برخلاف برنامه‌های سنتی، بر بستر شبکه‌های بلاکچین کار می‌کنند و به‌جای مدیریت توسط نهادی مرکزی، توسط تمامی کاربران شبکه کنترل می‌شوند. این برنامه‌ها شفافیت و امنیت بالایی دارند؛ زیرا داده‌ها و تراکنش‌ها روی بلاکچین ذخیره می‌شوند و هر کسی می‌تواند به آن‌ها دسترسی داشته باشد. در DApps وابستگی به نهادهای واسطه و سرورهای مرکزی به حداقل می‌رسد. به‌همین دلیل کنترل و امنیت بیشتری به کاربران ارائه می‌شود.

تاریخچه و تحول برنامه‌های غیرمتمرکز

برنامه‌های غیرمتمرکز ایده‌ای جدیدی هستند که با ظهور فناوری بلاکچین و به‌ویژه با راه‌اندازی بیت‌کوین در سال 2009 شکل گرفتند. بیت‌کوین اولین نمونه موفق از یک برنامه غیرمتمرکز بود که بدون نیاز به واسطه یا سرور مرکزی، امکان تراکنش‌های امن و شفاف را فراهم کرد. پس از بیت‌کوین اتریوم در سال 2015 با معرفی قراردادهای هوشمند، گام مهمی در گسترش DApps برداشت.

از آن زمان به بعد، DApps به‌سرعت رشد کردند و به حوزه‌هایی مانند: امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)، بازی، شبکه‌های اجتماعی و حتی رای‌گیری راه یافتند. توسعه پلتفرم‌های دیگری مانند: EOS، Binance Smart Chain و Polkadot نیز به گسترش و تنوع این برنامه‌ها کمک کرد.

بیشتر بخوانید: روش های سرمایه گذاری در ارز دیجیتال

پلتفرم‌های محبوب برای توسعه DApps

پلتفرم‌های مختلفی برای توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز وجود دارند که هرکدام از ویژگی‌ها و قابلیت‌های خاص خود برخوردار هستند. این پلتفرم‌ها از طریق فناوری بلاکچین، زیرساخت‌های لازم را برای اجرای DApps فراهم می‌کنند و توسعه‌دهندگان با استفاده از آن‌ها برنامه‌هایی می‌سازند که به‌طور خودکار و بدون نیاز به سرورهای مرکزی به کار می‌روند. با توجه به الزامات مختلف مانند: سرعت تراکنش، هزینه‌ها و مقیاس‌پذیری، می‌توان بهترین پلتفرم را برای ساخت DApp انتخاب کرد.

از مهم‌ترین پلتفرم‌های محبوب برای توسعه برنامه غیرمتمرکز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اتریوم
• بایننس اسمارت چین
• پلتفرم سولانا
• پلتفرم ایاس
• پولکادات

بیشتر بخوانید: بلاک‌چین چیست؟

چگونگی کارکرد DApps

برنامه‌های غیرمتمرکز به‌طور اصولی بر پایه فناوری بلاکچین و قراردادهای هوشمند ساخته می‌شوند. برخلاف برنامه‌های متمرکزی که داده‌ها و منطق خود را در سرورهای مرکزی ذخیره و پردازش می‌کنند، DApps توزیع داده‌ها و منطق خود را در شبکه‌ای غیرمتمرکز انجام می‌دهد. این موضوع باعث می‌شود که برنامه‌های غیرمتمرکز‌ مستقل از هرگونه نهاد مرکزی عمل کنند و امنیت و شفافیت بالایی داشته باشند.

به‌طورکلی نحوه کارکرد Dapps بر پایه‌های زیر استوار است:

• ساختار بلاکچین
• قراردادهای هوشمند Smart Contracts))
• مشتری‌ها و واسط‌ها
• عملکرد غیرمتمرکز
• تراکنش‌ها و توکن‌ها برای پرداخت هزینه‌ها
• امنیت و شفافیت

انواع برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) و کاربردهای اصلی آن‌ها

برنامه‌های غیرمتمرکز در انواع مختلفی از صنایع و حوزه‌ها کاربرد دارند. با توجه به طبیعت غیرمتمرکز و شفاف آن‌ها، DApps به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند: مالی، بازی‌ها، شبکه‌های اجتماعی، خدمات عمومی و غیره به کار می‌روند.

انواع برنامه‌های غیرمتمرکز عبارت‌اند از:

• برنامه‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi): وام‌دهی و قرض‌دهی، تبادلات غیرمتمرکز (DEX) و بازارهای مشتقات از کاربردهای آن هستند
• برنامه‌های غیرمتمرکز برای بازی‌ها (Game Dapps): توکن‌های غیر قابل تعویض (NFT) و پلتفرم‌های بازی بر اساس بلاکچین از کاربردهای این نوع برنامه غیرمتمرکز هستند
• برنامه‌های غیرمتمرکز برای شبکه‌های اجتماعی: شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز و محتوا و رسانه‌ها از جمله کاربردهای آن به‌شمار می‌آیند
• برنامه‌های غیرمتمرکز برای خدمات عمومی: از کاربردهای آن می‌توان به حاکمیت غیرمتمرکز و خدمات بهداشتی و درمانی اشاره کرد.
• برنامه‌های غیرمتمرکز برای ذخیره‌سازی داده‌ها (Decentralized Storage): این برنامه ذخیره‌سازی اطلاعات غیرمتمرکز و مدیریت هویت دیجیتال را بر عهده دارد

مزایای برنامه‌های غیرمتمرکز‌ (DApps)‌

برنامه‌های غیرمتمرکز به‌دلیل ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد خود، در مقایسه با برنامه‌های متمرکز مزایای زیادی دارند. این برنامه‌ها به‌ویژه در دنیای بلاکچین و ارزهای دیجیتال در حال گسترش هستند و به کاربران اجازه می‌دهند که با امنیت و کنترل بیشتر، تعاملات خود را انجام دهند.

بیشتر بخوانید:  NFT چیست؟

در زیر به برخی از مزایای برجسته DApps اشاره می‌کنیم:

• عدم وابستگی به واسطه‌ها: DApps از سیستم‌های متمرکز معمول مانند بانک‌ها، شرکت‌ها یا نهادهای دولتی بی‌نیاز هستند. به این ترتیب، کاربران تراکنش‌های مالی، اطلاعات یا دارایی‌های دیجیتال را بدون نیاز به واسطه‌های مرکزی انجام می‌دهند
• امنیت بالا: DApps به‌واسطه تکنولوژی بلاکچین از امنیت بالایی برخوردار هستند. همه تراکنش‌ها و اطلاعات در بلاکچین ذخیره می‌شوند و ازآنجایی‌که بلاکچین به‌طور عمومی و توزیع‌شده است، هیچ نقطه‌ای از ضعف مرکزی برای هکرها وجود ندارد
• شفافیت و تغییرناپذیری: داده‌های هر DApp در بلاکچین ذخیره می‌شود و به‌راحتی قابل دسترسی و بررسی هستند. همچنین اطلاعات در بلاکچین قابل تغییر یا حذف نیستند؛ بنابراین اعتماد در این برنامه‌ها به حداکثر می‌رسد
• قابلیت دسترسی جهانی: با توجه به اجرا شدن DApps در بستر بلاکچین‌های عمومی یا خصوصی، کاربران در هر نقطه از دنیا می‌توانند به آنها دسترسی داشته باشند
• مالکیت واقعی و مستقل: در DApps، کاربران به‌طور کامل مالک داده‌ها و دارایی‌های خود هستند. این ویژگی به‌ویژه در صنایع مثل بازی‌های دیجیتال یا NFTها مهم است؛ زیرا کاربران به‌طور مستقل بر دارایی‌های دیجیتال خود مدیریت خواهند داشت
• کاهش هزینه‌ها: یکی از مهم‌ترین مزایای DApps این است که واسطه‌ها حذف می‌شوند. به‌عنوان مثال، در یک سیستم مالی غیرمتمرکز هیچ‌گونه کارمزد اضافی برای خدمات مالی وجود ندارد
• انعطاف‌پذیری و توسعه‌پذیری: توسعه‌دهندگان می‌توانند به راحتی ویژگی‌ها و قابلیت‌های جدیدی به DApps اضافه کنند. با توجه به کدهای باز و شفاف بلاکچین، این فرایند بسیار سریع و ساده است

بیشتر بخوانید: کاربردهای بلاک‌چین در کسب‌وکار، ۵ راهکار که باید بشناسید!

چالش‌ها و محدودیت‌های DApps

با وجود مزایای فراوان، برنامه‌های غیرمتمرکز با چالش‌ها و محدودیت‌هایی نیز مواجه هستند که توسعه و استفاده از آن‌ها را پیچیده می‌کند. این چالش‌ها برای کاربران، توسعه‌دهندگان و حتی نهادهای تجاری که قصد دارند از این برنامه‌ها بهره‌برداری کنند، مشکلاتی را به وجود می‌آورند.

از مهم‌ترین چالش‌های برنامه غیر متمرکز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مقیاس‌پذیری (Scalability): بلاکچین‌ها به‌ویژه در مراحل ابتدایی، مشکلاتی در زمینه مقیاس‌پذیری دارند. به‌طور خاص زمانی که تعداد کاربران و تراکنش‌ها افزایش می‌یابد، سرعت پردازش تراکنش‌ها کاهش شده و هزینه‌ها بیشتر می‌شود. بااین‌حال راه‌حل‌هایی مانند شبکه‌های لایه دوم (Optimistic Rollups یا زنجیره‌های جانبی) برای بهبود مقیاس‌پذیری در حال توسعه هستند؛ اما این راهکارها هنوز در مراحل آزمایشی قرار دارند و به طور کامل در دسترس نیستند
• هزینه‌های بالا: بسیاری از بلاکچین‌ها مانند اتریوم، برای انجام تراکنش‌ها از هزینه‌ای به نام گس فی ((Gas Fees استفاده می‌کنند که در مواقع خاصی بسیار بالا است. این موضوع به‌ویژه برای کاربران معمولی که قصد انجام تراکنش‌های کوچک دارند، مانعی بزرگ می‌باشد
• پشتیبانی و نگهداری: به این دلیل که DApps به صورت غیرمتمرکز اجرا می‌شوند، به طور معمول تیم‌های پشتیبانی متمرکز و ثابت ندارند که مشکلات و باگ‌های سیستم را برطرف کنند. این فرایند مشکلاتی را برای کاربران ایجاد می‌کند؛ زیرا نیاز به نگهداری و به‌روزرسانی به‌طور مداوم وجود خواهد داشت
• پذیرش عمومی محدود: بسیاری از کاربران معمولی هنوز از مفهوم برنامه غیرمتمرکز آگاهی نداشته و به همین دلیل تمایلی به استفاده از آنها ندارند
• رقابت با برنامه‌های متمرکز: برنامه‌های متمرکز مانند سیستم‌های بانکی، پلتفرم‌های خدمات آنلاین و بازی‌ها به‌طور گسترده‌ای شناخته شده و در حال حاضر بسیار پیشرفته هستند. رقابت با این برنامه‌ها از نظر تجربه کاربری، مقیاس‌پذیری و قابلیت‌های عمومی برای DApps به‌ویژه در بازارهای خاص مانند خدمات مالی یا بازی‌ها دشوار است

ابزارها و زبان‌های برنامه‌نویسی برای توسعه DApps

توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز نیازمند ابزارها و زبان‌های برنامه‌نویسی خاصی است که برای کار با بلاکچین‌ها و قراردادهای هوشمند طراحی شده‌اند. این ابزارها و زبان‌ها امکان ایجاد برنامه‌هایی را فراهم می‌کنند که به صورت غیرمتمرکز و با استفاده از فناوری بلاکچین اجرا می‌شوند را فراهم می‌کنند.

از مهم‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی برای توسعه برنامه غیر متمرکز عبارت‌اند از:

• زبان برنامه‌نویسی Solidity: زبان اصلی برای قراردادهای هوشمند در اتریوم
• زبان برنامه‌نویسی Vyper: زبانی با کاربرهای مشابه Solidity برای نوشتن قراردادهای هوشمند در بلاکچین اتریوم
• زبان برنامه‌نویسی JavaScript: از زبان‌های برنامه‌نویسی در ساخت رابط‌های کاربری DApps
• زبان برنامه‌نویسی Rust: از زبان‌های برنامه‌نویسی محبوب برای توسعه بلاکچین‌های جدیدتر مانند سولانا و Near
• زبان برنامه‌نویسی Go (Golang): زبان قابل استفاده در پروژه‌های بلاکچین‌های بزرگ مانند Hyperledger و Ethereum
• زبان برنامه‌نویسی Truffle: چارچوبی نرم‌افزاری برای ساخت، تست و استقرار قراردادهای هوشمند و DApps در اتریوم
• زبان‌برنامه‌نویسی Hardhat: از ابزارهای محبوب برای توسعه قراردادهای هوشمند و DApps در اتریوم ابزار برای تسهیل فرایند ساخت و آزمایش قراردادهای هوشمند و تعامل با بلاکچین اتریوم
• سیستم ذخیره‌سازی برای IPFS (InterPlanetary File System): استفاده از این سیستم برای ذخیره‌سازی داده‌های غیرمتمرکز